Με το διεθνή όρο Pride (ελληνικά: Φεστιβάλ Υπερηφάνειας) είναι γνωστή μια σειρά εκδηλώσεων που μπορεί να περιλαμβάνουν από απλές συγκεντρώσεις μέχρι παρελάσεις, άρματα και πάρτυ. Αφορούν το LGBTI+ πληθυσμό (λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφιφυλόφιλους/-ες/-α, τρανς, ίντερσεξ, κ.α.) που διεκδικεί δημόσια την αξιοπρέπεια που κάθε άνθρωπος πρέπει να αισθάνεται για τη σεξουαλική του ταυτότητα, ενώ γιορτάζεται ανοιχτά η διαφορετικότητα και η κουλτούρα τους. Παράλληλα αποτελούν και μια μορφή διεκδικήσεων από τη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα με κύριο στόχο την εξουδετέρωση των αρνητικών στερεοτύπων, στα οποία είναι εγκλωβισμένη η σκέψη και η πρακτική πολλών ανθρώπων.
Ιστορικά στοιχεία
Η αφετηρία του Pride είναι μία επέτειος μνήμης απέναντι σε ένα περιστατικό που συνέβη στη Νέα Υόρκη στις 28 Ιουνίου του 1969. Τότε στο gay bar Stonewall Inn πραγματοποιήθηκε εισβολή από αστυνομικούς με πρόφαση την παράνομη πώληση οινοπνεύματος, σε μια σειρά αλλεπάλληλων επιδρομών σε ανάλογα μπαρ της περιοχής κι ενώ η γενική παρενόχληση των LGBTI ατόμων ήταν συνήθης πρακτική.
Οι συλλήψεις και η βία που ακολούθησε εξαγρίωσαν τον κόσμο που βρισκόταν έξω από το μπαρ με αποτέλεσμα να επιτεθούν στα αστυνομικά οχήματα με πέτρες, μπουκάλια, ακόμη και δοχεία απορριμμάτων. Στη συνέχεια μαζεύτηκε πολύ μεγάλο πλήθος για να διαμαρτυρηθεί με αποτέλεσμα οι συγκρούσεις με την αστυνομία να συνεχιστούν για τις επόμενες μέρες και νύχτες.
Τον επόμενο μήνα ομοφυλόφιλοι ακτιβιστές κυκλοφόρησαν φυλλάδια απαιτώντας μια μαζική «συγκέντρωση για την ομοφυλοφιλική απελευθέρωση». Η συμμαχία που σχηματίστηκε από τη συνεδρίαση υιοθέτησε την ονομασία «Gay Απελευθερωτικό Μέτωπο» (Gay Liberation Front). Ανάμεσα στις διεκδικήσεις της ήταν να σταματήσει η παρενόχληση από την αστυνομία, η προστασία στον εργασιακό χώρο, η ανάκληση των νόμων περί σοδομισμού και η θέσπιση νομοθεσίας κατά των διακρίσεων. Ακολουθούσαν και άλλα συλλαλητήρια διαμαρτυρίας και δημιουργήθηκαν οργανώσεις για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και λεσβιών σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό θεωρήθηκε το πρώτο σύγχρονο LGBTI κίνημα.
Τον επόμενο χρόνο πραγματοποιήθηκε η «πορεία για το Stonewall» σε ανάμνηση του γεγονότος και συγχρόνως σαν διαδήλωση διαμαρτυρίας κατά των διακρίσεων και της βίας που ασκήθηκαν στους γκέι, λεσβίες, μπάι και τρανς της Νέας Υόρκης. Υπό τη στενή έννοια του όρου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η πρώτη μορφή Pride που υπήρξε ποτέ.
Στην 30η επέτειο των γεγονότων της Νέας Υόρκης, το 1999 το μπαρ Stonewall ανακηρύχθηκε Μνημείο Εθνικής Κληρονομιάς, ενώ στην 40η επέτειο ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ανακήρυξε τον Ιούνιο του 2009 μήνα υπερηφάνειας των LGBTI.
Η διεθνής εξάπλωση
Με τα χρόνια η επέτειος απέκτησε εορταστικό χαρακτήρα, απλώθηκε αρχικά και σε άλλες αμερικανικές πόλεις και στη συνέχεια σε πολλές άλλες χώρες, κυρίως του δυτικού κόσμου, ενώ καθιερώθηκε η 28η Ιουνίου ως η Ημέρα Ομοφυλοφιλικής Υπερηφάνειας (Gay Pride Day). Για το λόγο αυτό τα περισσότερα Pride ανά τον κόσμο διοργανώνονται συνήθως μήνα Ιούνιο.
Οι πιο δημοφιλείς διοργανώσεις Pride διεθνώς γίνονται στη Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο, το Βερολίνο, το Λονδίνο, το Παρίσι, το Άμστερνταμ, το Τελ Αβίβ, την Ρώμη, τη Μαδρίτη, το Σίδνεϊ κλπ., όμως μικρότερης εμβέλειας γίνονται και σε άλλες πόλεις. Τα τελευταία χρόνια ο θεσμός εξαπλώθηκε και σε πόλεις όπως η Μόσχα, η Βαρσοβία, η Πράγα, η Κωνσταντινούπολη, η Μανίλα, η Ταϊπέι, το Μπουένος Άιρες, το Νέο Δελχί, η Σόφια και το Ζάγκρεμπ.
Οι δεκαετίες ’80 και ’90
Η πρώτη απόπειρα διοργάνωσης Pride στην Ελλάδα επιχειρήθηκε από το ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας) στις 28 Ιουνίου 1980 στην Αθήνα, οριοθετώντας την κυρίως ως πολιτική εκδήλωση και επαναλήφθηκε 2 χρόνια αργότερα στο χώρο του Ζαππείου. Έπρεπε να περάσουν 10 χρόνια για να διοργανωθούν αντίστοιχες εκδηλώσεις, κυρίως από ατομικές πρωτοβουλίες (Λόφος Στρέφη 1992, 1994, 1995, Πεδίον του Άρεως 1993, 1996 και σε κλειστούς χώρους 1998 και 1999). Την ίδια εποχή στην παραλία της Θεσσαλονίκης γίνονται οι αντίστοιχες διοργανώσεις από την ΟΠΟΘ (Ομάδα Πρωτοβουλίας Ομοφυλόφιλων Θεσσαλονίκης) και το περιοδικό “Ο Πόθος”.
Το Athens Pride
Από το 2005 μέχρι σήμερα το Athens Pride, το οποίο γίνεται το μήνα Ιούνιο στο κέντρο της Αθήνας (πλατεία Κλαυθμώνος) διεξάγεται κάθε χρόνο με επιτυχία και με ολοένα αυξανόμενη συμμετοχή.
EuroPride και WorldPride
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 καθιερώθηκε ο θεσμός του EuroPride, της διοργάνωσης δηλαδή από διαφορετική πόλη κάθε χρονιά του μεγαλύτερου και εντυπωσιακότερου φεστιβάλ, πόλη που άτυπα γίνεται η ευρωπαϊκή LGBTI πρωτεύουσα.
Το 2000 καθιερώθηκε ο θεσμός του WorldPride, δηλαδή της αντίστοιχης παγκόσμιας εκδήλωσης. Αρχικά διεξαγόταν κάθε 6 χρόνια, με πρώτη οικοδέσποινα τη Ρώμη. Σήμερα γίνεται κάθε 2 χρόνια. Το επόμενο WorldPride θα φιλοξενηθεί το 2017 στη Μαδρίτη.